Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności, jeśli orzeczona kara nie przekracza 1 roku pozbawienia wolności, a sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności. Taka granica zagrożenia karnego decyduje o dopuszczalności warunkowego zawieszenia wykonania kary niezależnie od tego, czy sprawca dopuścił się przestępstwa umyślnego, czy nieumyślnego oraz od tego, czy obok kary pozbawienia wolności orzeczono inne kary lub środki karne.
Szczególną odmianę warunkowego zawieszenia przewiduje art. 60 § 5 k.k., który pozwala na warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności orzeczonej w granicach do lat 5. Przepis ten stosuje się jedynie do osób współpracujących z organami ścigania i ujawniających wobec nich pewne informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności dotyczących tego przestępstwa lub okoliczności, nieznanych dotychczas organowi ścigania. Dopuszczalne jest także zawieszenie wykonania kary ograniczenia wolności – bez względu na jej rozmiar. Również karę grzywny orzeczoną jako kara samoistna wolno warunkowo zawiesić, bez względu na to, w jakiej wysokości została wymierzona.
Podstawową przesłanką orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jest przekonanie sądu, że cele kary zostaną osiągnięte, a w szczególności sprawca nie powróci do przestępstwa. Stąd też sąd zobligowany jest do wzięcia pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Poprzednia karalność oskarżonego nie przekreśla szansy na warunkowe zawieszenie kary. Jedynie w przypadku recydywisty wielokrotnego dobrodziejstwo warunkowego zawieszenia wykonania kary nie stosuje się chyba, że zachodzi szczególna okoliczność.
Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby:
- od 2 do 5 lat – w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności,
- od roku do 3 lat – w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolności,
- od 3 do 5 lat – w przypadku sprawcy młodocianego.
Zawieszając warunkowo karę sąd może nałożyć na niego dodatkowe obowiązki takie jak:
informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych, powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób, opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.
Sąd może również w okresie próby oddać skazanego pod dozór kuratora lub zobowiązać do naprawienia szkody. Obligatoryjne zarządzenie wykonania kary następuje wówczas, gdy sprawca w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności. Oznacza to, że sąd obowiązkowo będzie musiał odwiesić wykonanie kary, gdy skazany spełni dwie przesłanki:
- popełni podobne przestępstwo umyślne,
- za drugi czyn zostanie skazany na karę pozbawienia wolności, choćby nawet w zawieszeniu.
Sąd może również fakultatywnie odwiesić wykonanie zawieszonej kary, jeśli:
- sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy w tym czasie popełnił inne niż przestępstwo.
- sprawca uchyla się od uiszczenia grzywny,
- sprawca uchyla się od dozoru,
- sprawca uchyla się od wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego.
Zarządzenie wykonania kary może nastąpić najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Musi być ono oparte na przesłankach zarządzenia wykonania kary, zaistniałych w okresie próby, względnie w okresie pomiędzy wydaniem a uprawomocnieniem się wyroku skazującego. Postanowienie o zarządzeniu wykonania kary musi nie tylko zapaść, ale także uprawomocnić się przed upływem okresu 6-miesięcznego.
Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.
Zawieszenia wykonania kary nie stosuje się do sprawcy, który popełnił przestępstwo w warunkach multirecydywy, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
Okres próby
Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi:
- od 2 do 5 lat ? w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności,
- od roku do 3 lat ? w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolności.
- od 3 do 5 lat ? wypadku zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności wobec sprawcy młodocianego (także nieletniego) lub multirecydywisty.
Grzywna
Zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe; zawieszając wykonanie kary ograniczenia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych.
W razie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności, grzywna nie podlega wykonaniu; kara pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności ulega skróceniu o okres odpowiadający liczbie uiszczonych stawek dziennych z zaokrągleniem do pełnego dnia.
Obowiązki
Zawieszając wykonanie kary, sąd może zobowiązać skazanego do:
- informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
- przeproszenia pokrzywdzonego,
- wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
- wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
- powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
- poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu,
- powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
- innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.
Sąd może zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody, albo do uiszczenia świadczenia pieniężnego. Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków sąd określa po wysłuchaniu skazanego; nałożenie obowiązku poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu wymaga nadto zgody skazanego.
Jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd, wobec skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, z wyjątkiem obowiązku naprawienia szkody, jak również oddać skazanego pod dozór albo od dozoru zwolnić.
Dozór kuratora
Zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może w okresie próby oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Dozór jest obowiązkowy wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, a także wobec sprawcy działającego w warunkach recydywy wielokrotnej.
Zarządzenie wykonania kary
Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności.
Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił przestępstwo albo, jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych.
Sąd może zarządzić wykonanie kary również, gdy skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
Zatarcie skazania
Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę lub środek karny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania; nie dotyczy to środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody.
Szczególne przypadki warunkowego zawieszenia kary
Sąd może warunkowo zawiesić wykonania kary w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.
Na wniosek prokuratora sąd może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.
W wypadkach określonych powyżej sąd wymierzając karę pozbawienia wolności do lat 5 może warunkowo zawiesić jej wykonanie na okres próby wynoszący do 10 lat, jeżeli uzna, że pomimo niewykonania kary sprawca nie popełni ponownie przestępstwa.